प्रकाश कुंटेचा आधीचा फक्त काॅफी आणि... पाहिलाय मी. सायकल आणि काॅफीमधे एक गंमतीशीर साम्य आहे. दोनही सिनेमाची वनलायनर अख्खा सिनेमा डोळ्यासमोर आणण्याइतकी साधी आहे. कदाचित पहिल्यांदा ऐकल्यावर यावर पूर्ण लांबीचा सिनेमा बनण्याइतका कथेचा जीव आहे? असा प्रश्न पडावा. अशा छानशा वनलायनरला फुलवत प्रकाश कुंटे जे काही समोर ठेवतो ते लाजवाब आहे.
अगदी साधी, फारसे नाट्यमय चढउतार नसलेली ही कथानकं सिनेमॅटिकली सादर करताना पडद्यावरून विचलीत होऊ देत नाहीत.
पहिल्या अगदी पंधरा मिनिटातच कथानक कुठला रस्ता पकडून मुक्काम गाठणार हे चाणाक्ष प्रेक्षकानं ओळखलेलं असतं आणि तरिही तो प्रवास, रस्ता हवाहवासा वाटतो आणि सिनेमा संपताना, मुक्कामावर पोहोचताना एक छान स्माईल चेहर्यावर सोडून जातो.
सायकलचं कथानक न सांगता त्याचं कौतुक करणं खरंच कठीण आहे. पण ते सांगायचा मोह आवरणार आहे आणि यातल्या इतर मला भावलेल्या गोष्टींवर बोलणार आहे.
अभिनय- सिनेमाची भट्टी जमायची असेल तर अचूक कास्टिंग होणं फार गरजेचं. कथेतली पात्रं पडद्यावर ती पात्रं म्हणून प्रेक्षकाना पटली तरच तो सिनेमा भिडतो. नाहीतर अमक्या तमक्या स्टारचा सिनेमा अशी ओळख मिरवत कथानक फाट्यावर मारतो.
ह्रषिकेश जोशी हा केशवदादा म्हणून अक्षरशः पटतो. भोळा, मनानं मोठा केशवदादा ह्रषिकेशशिवाय दुसरं कोणी करू शकेल असं वाटत नाही.
तुकाराम- प्रियदर्शन जाधव. विनोदातूनच ज्याची ओळख झाली असा सेन्सिबल अभिनेता. त्याचं विनोदाचं टायमिंग जितकं जबरदस्त आहे तितकंच भावनिक प्रसंग तरलपणे साकारणंही फार ताकदीचं आहे. यातला त्याचा भामटा चोर दुष्ट किंवा क्रूर नाही तसाच तो रूढार्थानं विनोदीही नाही. प्रासंगिक विनोद घडतात आणि म्हणून तुकाराम क्वचित विनोदाची किनार असणारं पात्र वाटतं. ही तारेवरची कसरत प्रियदर्शननं ज्या सहजतेनं सांभाळलीय त्याला पैकीच्या पैकी मार्क.
दुसरा चोर आहे भाऊ कदम. खरं सांगायचं तर हवा येऊद्यानं या सगळ्यांवरच विनोदाचा एक शिक्का बसवलाय. त्या विनोदाचे साईडइफेक्टस आहेत हे. आभ पब्लिक या सगळ्यांना पाहिलं की आता गदगदून हसायला लावणारे पंच फुटणार अशाच अपेक्षेनं बघते. मागणी तसा पुरवठा नाही झाला तर प्रवाहाबाहेर जायची धास्ती. बरं चोखंदळ प्रेक्षक याना हवापेक्षा वेगळ्या भूमिकेत बघतो तर त्यालाही धास्ती की अरे बाप रे आता इथेही तसलाच विनोद बघायला मिळतो की काय? पण भाऊनी कंट्रोलमधे रहात विठ्ठल चोर साकारलाय. त्याचा निष्पाप चेहरा आणि भोळसट वागणं इतकं गोड आहे की त्यातून झालेली विनोद निर्मिती खसखस पिकवते.
एक खूप चांगल्या मनाचा ज्योतिषी आणि त्याची जीव की प्राण असलेली सायकल आणि दुसर्या बाजूला चोरी हे कर्म मानून पार पाडणारे पण दुष्ट नसलेले चोर, जे योगायोगानं नेमकी हीच सायकल चोरतात आणि प्रेक्षक म्हणून आपण कोणा एकाची बाजू घेऊच शकत नाही. खरंतर चोरांचा राग यायला हवा पण तो येत नाही.
इतर पात्रात केशवदादाची बायको झालेली दीप्ती लेले खूप शोभून दिसलीय . सहजपणानं कोकणातली सत्तरच्या दशकातली गृहिणी तिनं साकारलीय.
या दोघांची मुलगी असलेली मैथिली पटवर्धनचा उल्लेख केला नाही तर रिव्ह्यू अपूर्ण राहिल. कसली गोड आहे ही चिमुरडी. आणि कामही अगदी ठसक्यात केलंय. बालकलाकार खूप आत्मविश्वासाने काम करतात तेंव्हा ती अगाऊ वाटतात बरेचदा. पाठ केल्यासारखे संवाद बोलल्यानं निरागसता हरवते. इथे मैथिलीने छान मोठे मोठे ( तिच्या वयाच्या मानाने) संवादही तिच्या पडद्यावरच्या वयाला साजेसे म्हणलेत. दिग्दर्शकाचंही यात कौतुक आहेच.
आता महत्याचं म्हणजे या कथेचा बॅकड्राॅप. कोकणातल्या छोट्याशा खेड्यात हे कथानक सुरू होतं आणि मग छोट्या छोट्या गावातून फिरवतं. शेवटी एका धक्क्याला येऊन संपतं. किंवा धक्क्याला लागतं. झपाट्यानं होणार्या शहरीकरणात आपली गावं हरवत चालली आहेत त्यामुळे ही अशी लोकेशन्स मिळणं दिवसेंदिवस कठीण होत जाणारेय. सायकलमधेही त्या काळाशी विसंगत माॅडर्न गोष्टी हळूच डोकावतात पण त्याकडे दूर्लक्ष करायलाच हवं. कारण बाकी पितळ्याच्या भांड्यापासून शेणानं सारवलेल्या भिंती आणि धुवट कपड्यांपर्यंत सगळं अगदी नॅचरल लूकमधे आहे. कोकणातली साधी भोळी माणसं कथानकाच्या ओघात येत जातात आणि कथेतला निरागसपणा अधोरेखित करतात. लक्षात घ्या ही माणसं निरागस दाखवलीत, बावळट नाहीत आणि म्हणूनच ती पटतात.
आपल्या सगळ्यांच्या मनात असाच निरागसपणा दडलेलला असतो मात्र व्यवहारी जगात वावरताना त्याला अट्टाहासानं मनात कुलूपबंद करावं लागतं. या सिनेमाच्या निमित्तानं ते कुलूप काढून कल्पनेतली का होईना एक सायकलराईड बनती है.
अगदी साधी, फारसे नाट्यमय चढउतार नसलेली ही कथानकं सिनेमॅटिकली सादर करताना पडद्यावरून विचलीत होऊ देत नाहीत.
पहिल्या अगदी पंधरा मिनिटातच कथानक कुठला रस्ता पकडून मुक्काम गाठणार हे चाणाक्ष प्रेक्षकानं ओळखलेलं असतं आणि तरिही तो प्रवास, रस्ता हवाहवासा वाटतो आणि सिनेमा संपताना, मुक्कामावर पोहोचताना एक छान स्माईल चेहर्यावर सोडून जातो.
सायकलचं कथानक न सांगता त्याचं कौतुक करणं खरंच कठीण आहे. पण ते सांगायचा मोह आवरणार आहे आणि यातल्या इतर मला भावलेल्या गोष्टींवर बोलणार आहे.
अभिनय- सिनेमाची भट्टी जमायची असेल तर अचूक कास्टिंग होणं फार गरजेचं. कथेतली पात्रं पडद्यावर ती पात्रं म्हणून प्रेक्षकाना पटली तरच तो सिनेमा भिडतो. नाहीतर अमक्या तमक्या स्टारचा सिनेमा अशी ओळख मिरवत कथानक फाट्यावर मारतो.
ह्रषिकेश जोशी हा केशवदादा म्हणून अक्षरशः पटतो. भोळा, मनानं मोठा केशवदादा ह्रषिकेशशिवाय दुसरं कोणी करू शकेल असं वाटत नाही.
तुकाराम- प्रियदर्शन जाधव. विनोदातूनच ज्याची ओळख झाली असा सेन्सिबल अभिनेता. त्याचं विनोदाचं टायमिंग जितकं जबरदस्त आहे तितकंच भावनिक प्रसंग तरलपणे साकारणंही फार ताकदीचं आहे. यातला त्याचा भामटा चोर दुष्ट किंवा क्रूर नाही तसाच तो रूढार्थानं विनोदीही नाही. प्रासंगिक विनोद घडतात आणि म्हणून तुकाराम क्वचित विनोदाची किनार असणारं पात्र वाटतं. ही तारेवरची कसरत प्रियदर्शननं ज्या सहजतेनं सांभाळलीय त्याला पैकीच्या पैकी मार्क.
दुसरा चोर आहे भाऊ कदम. खरं सांगायचं तर हवा येऊद्यानं या सगळ्यांवरच विनोदाचा एक शिक्का बसवलाय. त्या विनोदाचे साईडइफेक्टस आहेत हे. आभ पब्लिक या सगळ्यांना पाहिलं की आता गदगदून हसायला लावणारे पंच फुटणार अशाच अपेक्षेनं बघते. मागणी तसा पुरवठा नाही झाला तर प्रवाहाबाहेर जायची धास्ती. बरं चोखंदळ प्रेक्षक याना हवापेक्षा वेगळ्या भूमिकेत बघतो तर त्यालाही धास्ती की अरे बाप रे आता इथेही तसलाच विनोद बघायला मिळतो की काय? पण भाऊनी कंट्रोलमधे रहात विठ्ठल चोर साकारलाय. त्याचा निष्पाप चेहरा आणि भोळसट वागणं इतकं गोड आहे की त्यातून झालेली विनोद निर्मिती खसखस पिकवते.
एक खूप चांगल्या मनाचा ज्योतिषी आणि त्याची जीव की प्राण असलेली सायकल आणि दुसर्या बाजूला चोरी हे कर्म मानून पार पाडणारे पण दुष्ट नसलेले चोर, जे योगायोगानं नेमकी हीच सायकल चोरतात आणि प्रेक्षक म्हणून आपण कोणा एकाची बाजू घेऊच शकत नाही. खरंतर चोरांचा राग यायला हवा पण तो येत नाही.
इतर पात्रात केशवदादाची बायको झालेली दीप्ती लेले खूप शोभून दिसलीय . सहजपणानं कोकणातली सत्तरच्या दशकातली गृहिणी तिनं साकारलीय.
या दोघांची मुलगी असलेली मैथिली पटवर्धनचा उल्लेख केला नाही तर रिव्ह्यू अपूर्ण राहिल. कसली गोड आहे ही चिमुरडी. आणि कामही अगदी ठसक्यात केलंय. बालकलाकार खूप आत्मविश्वासाने काम करतात तेंव्हा ती अगाऊ वाटतात बरेचदा. पाठ केल्यासारखे संवाद बोलल्यानं निरागसता हरवते. इथे मैथिलीने छान मोठे मोठे ( तिच्या वयाच्या मानाने) संवादही तिच्या पडद्यावरच्या वयाला साजेसे म्हणलेत. दिग्दर्शकाचंही यात कौतुक आहेच.
आता महत्याचं म्हणजे या कथेचा बॅकड्राॅप. कोकणातल्या छोट्याशा खेड्यात हे कथानक सुरू होतं आणि मग छोट्या छोट्या गावातून फिरवतं. शेवटी एका धक्क्याला येऊन संपतं. किंवा धक्क्याला लागतं. झपाट्यानं होणार्या शहरीकरणात आपली गावं हरवत चालली आहेत त्यामुळे ही अशी लोकेशन्स मिळणं दिवसेंदिवस कठीण होत जाणारेय. सायकलमधेही त्या काळाशी विसंगत माॅडर्न गोष्टी हळूच डोकावतात पण त्याकडे दूर्लक्ष करायलाच हवं. कारण बाकी पितळ्याच्या भांड्यापासून शेणानं सारवलेल्या भिंती आणि धुवट कपड्यांपर्यंत सगळं अगदी नॅचरल लूकमधे आहे. कोकणातली साधी भोळी माणसं कथानकाच्या ओघात येत जातात आणि कथेतला निरागसपणा अधोरेखित करतात. लक्षात घ्या ही माणसं निरागस दाखवलीत, बावळट नाहीत आणि म्हणूनच ती पटतात.
